Stanowisko Rady Naczelnej Stowarzyszenia Ordynacka z 16.11.18. wobec ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Wielowymiarowa analiza przyjętej w dniu 20 lipca 2018 r. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, skłania Radę Naczelną Stowarzyszenia Ordynacka do włączenia się w debatę toczoną wokół zagadnień reformy polskiej nauki. Stanowisko niniejsze wskazuje problematyczne aspekty ustawy, które nie są zgodne zarówno z oczekiwaniami środowiska akademickiego, jak i nauki w Polsce w ogóle.
Polska nauka i zasady funkcjonowanie ośrodków akademickich wymagają zmian – raczej o charakterze ewolucyjnym – niż rewolucyjnym. Od wielu lat jednym z najpoważniejszych problemów nauki jest jej niedofinansowanie. Pracownicy akademiccy są przeciążeni dydaktyką i rosnącymi obowiązkami administracyjno-biurokratycznymi.
Uchwalenie tej ustawy nie przyczynia się, w naszej opinii, do rozwiązania żadnej z tych kwestii.
Chociaż przyjęta Ustawa zawiera wiele potrzebnych w polskiej nauce rozwiązań w zakresie usprawnienia reguł pomocy materialnej i gwarancji warunków studiowania (dyplomy w terminie, przedstawiciele studentów w organach kolegialnych, lepsi dydaktycy, jasność polityki uczelni w zakresie opłat), uregulowania statusu doktorantów i zapewnienie im stypendiów naukowych, zmiana zasad zatrudnienia pracowników naukowych), znajduje się w niej szereg rozwiązań niezasadnych i mogących generować negatywne konsekwencje dla polskiej nauki.
1.Nasze wątpliwości budzą przede wszystkim zapisy Ustawy dotyczące ustroju uczelni i zbyt rozbudowanych kompetencji rektora, którego władza ma charakter niekontrolowany i nierównoważony przez inne organy uczelni, co przeczy ogólnie przyjętym zasadom demokracji. Centralizacja decyzji może przekładać się na wzrost zagrożenia konfliktami w społecznościach akademickich.
2.Negatywnie oceniamy przeniesienie uprawnień wydziałów uczelni do nadawania stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki, na senaty uczelni, co może generować problemy kompetencyjne i wymagać daleko idących zmian organizacyjnych.
3.Niepokoi nas brak rozporządzeń regulujących szczegółowe zasady funkcjonowania nauki według nowych zasad, co generuje chaos i brak możliwości przygotowania odpowiednich strategii rozwoju w uczelniach. Jest to istotne w kontekście myślenia o kluczowej roli ewaluacji dyscyplin naukowych, której efekt decydować ma o pozycji danego ośrodka oraz możliwościach jego finansowania i rozwoju.
4.Nowy model ewaluacji podkreśla także rolę jakości i ma z założenia wspierać doskonałość naukową rozumianą jako uczestnictwo w globalnym dyskursie akademickim, co ze względu na duże różnice wynikające z możliwości uprawiania samej nauki w gorszej sytuacji stawia nauki humanistyczne, społeczne i ekonomiczne.
5.Zastrzeżenia budzi kształt oficjalnej klasyfikacji dyscyplin naukowych, wzorowanej z założenia na podziale wypracowanym przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Aktualny podział dyscyplin jest jednak w swojej istocie różny od obowiązujących zapisów OECD, co generować będzie problemy porównywalności osiągnięć w nowej ewaluacji.
6.Negatywnie oceniamy zapisy ustawy dotyczące likwidacji wydziałów uczelni w ich dotychczasowym kształcie (prawa i obowiązki), co przedstawiane jest jako przykład poszerzania zakresu autonomii uczelni. Zmiany w tym obszarze przekładać się mogą na efektywność realizacji najważniejszych zadań, jakie jednostki te pełnią w zakresie kształcenia, czy prowadzenia postępowań w sprawie stopni naukowych i tytułu naukowego oraz ewaluacji działalności dydaktycznej i naukowej.
7.Szczególny niepokój naszego środowiska budzą zapisy Ustawy regulujące rolę ośrodków regionalnych w systemie polskiej nauki. Uczelnie regionalne z względu na swoją specyfikę nie będą w stanie spełnić kryteriów wymaganych od uczelni badawczych, co przełoży się na to, że część z nich utraci przynajmniej część uprawnień do nadawania stopni i możliwości realizacji autonomii programowej. Duże uczelnie badawcze uzyskają stałą, ustawowo gwarantowaną przewagę, co stwarza realną groźbę destabilizacji finansów małych i średnich regionalnych uczelni akademickich. To z kolei stanie się niemożliwą do pokonania barierą uniemożliwiającą uczelniom regionalnym konkurowanie w zakresie poziomu badań oraz dydaktyki.
8.Wątpliwości budzi powiązanie praw do prowadzenia studiów akademickich z uzyskiwaniem uprawnień z kategorią badawczą. Przyjęta ustawa w naszej opinii może generować więc prawdopodobnie nieodwracalne negatywne skutki dla Polski regionalnej, co zintensyfikuje występowanie nierówności rozwojowych i cywilizacyjnych.
9.Negatywnie oceniamy regulacje w zakresie wieku emerytalnego nauczyciela akademickiego – 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet, jako przykład dyskryminacji kobiety naukowców.
W ocenie Rady Naczelnej Stowarzyszenia Ordynacka przyjęta ustawa zawiera wiele rozwiązań szkodliwych dla nauki, które zamiast poprawiać jej jakość spowodują intensyfikację dotąd obecnych problemów. Dlatego Stowarzyszenie dołącza do środowisk, które do tej pory wyraziły swój brak akceptacji dla kierunków zmian zasad funkcjonowania polskiej nauki i ośrodków akademickich.