Program polityczny Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna uchwalony na X Zjeździe PPS, I Zjeździe PPS-FR1 (marzec 1907 r)
Rzeczywista, wszechstronna demokratyzacja nie jest możliwa przy zależności od obcego państwa, podległość obcemu państwu tamuje prawidłowy rozwój społeczny, szkodzi interesom kultury narodowej , naraża kraj i lud na spotęgowany wyzysk i ucisk ze strony tego państwa. Tylko w wolnym , niepodległym kraju, kasa robotnicza może się rozwinąć swobodnie, objawić całą swą potęgę, urzeczywistnić w pełni demokratyzację urządzeń państwowych i przeprowadzić swoje cele socjalistyczne:
- Powszechne, równe, bezpośrednie i tajne głosowanie dla wszystkich obywateli bez różnicy płci, po ukończeniu 20 lat życia. Przedstawicielstwo proporcjonalne.
- Parlament składający się z jednej tylko izby posłów. Bezpośrednie ustawodawstwo ludowe (referendum i inicjatywa).
- Szeroki samorząd prowincjonalny i gminny.
- Obieralność urzędników administracyjnych i ich odpowiedzialność sądowa.
- Bezpłatny wymiar sprawiedliwości i bezpłatna pomoc prawna, obieralność sędziów. Odszkodowanie dla niewinnie uwięzionych i zasądzonych. Zniesienie kary śmieci i kar cielesnych. Zastąpienie kary więzienia oraz zesłania środkami wychowawczo-poprawczymi.
- Zniesienie armii stałej, zastąpienie jej milicją ludową i powszechne uzbrojenie ludu.
- Postępowy podatek od dochodów i spadków. Zniesienie wszystkich podatków pośrednich i ceł, obciążających artykuły pierwszej potrzeby.
- Państwowa i gminna organizacja służby zdrowia. Bezpłatność pomocy lekarskiej i lekarstw. Bezpłatne szpitale.
- Oddzielenie Kościoła od państwa i uznanie wszelkich związków kościelnych i religijnych za stowarzyszeniprywatne.
- Bezpłatne, obowiązkowe i świeckie nauczanie, umożliwienie jak najszerszego dostępu do szkół wszystkich stopni przez dostarczenie uczącym się środków utrzymania.
- Zniesienie wszelkiego ucisku narodowego. Zabezpieczenie praw mniejszości narodowych w szkole, urzędzie i sądzie.
- Zupełne równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy płci, rasy, narodowości, wyznania, zarówno pod względem praw osobistych, jak i politycznych.
- Zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń.
- Gwarancje nietykalności osobistej.
W celu ochrony praw pracownika Polska Partia Socjalistyczna dąży do następujących reform:
- Ośmiogodzinny najwyżej dzień roboczy, bez wyjątków i zastrzeżeń, zupełny odpoczynek raz w tygodniu wynoszący co najmniej 42 godziny.
- Zakaz pracy nocnej z wyjątkami dopuszczalnymi przez robotnicze związki zawodowe. Zakaz pracy nocnej kobiet i robotników młodocianych (do 18 lat) bez żadnych wyjątków.
- Zakaz pracy dzieci do lat 15, specjalne ustawy ochronne dla uczniów i robotników młodocianych (od 15 do 18 lat)
- Zakaz pracy dla kobiet i robotników młodocianych w zawodach szczególnie dla ich zdrowia szkodliwych.
- Uwalnianie kobiet od pracy na 4 tygodnie przed i 6 tygodni po połogu z wypłacaniem na ten czas zarobków.
- Ścisłe przepisy dotyczące higieny miejsc pracy i bezpieczeństwa pracujących.
- Zarządzenia mające na celu ograniczenie i stopniowe wyparcie chałupnictwa (kapitalistycznego przemysłu domowego).
- Zniesienie kar fabrycznych
- Państwowe ubezpieczenie robotników od wypadków przy pracy, od braku pracy, niezdolności do pracy, starości, choroby; zaopatrzenie wdów i sierot; demokratyczna organizacja ubezpieczeń oparta na współudziale związków zawodowych robotniczych w kierowaniu odpowiednimi instytucjami.
- Oznaczenie minimum płac na podstawie porozumienia władz ze związkami zawodowymi. Równa płaca dla mężczyzn i kobiet za równą pracę.
- Sądy przemysłowe i rolnicze, złożone w połowie z przedstawicieli robotników, w połowie z przedsiębiorców, dla rozstrzygania zatargów wynikających z umowy o pracę.
- Inspektorat przemysłowy i rolniczy, wybierany przez robotników. Inspektorki pracy kobiecej.
- Zapomogi państwowe i gminne dla giełd pracy i sekretariatów robotniczych.
- Ministerstwo Pracy
- Obwarowanie ustaw ochronnych odpowiedzialnością karną przedsiębiorców.
Wreszcie Polska Partia Socjalistyczna żądać będzie przejścia pod samorząd zdemokratyzowanych władz krajowych niektórych środków wytwarzania i komunikacji jak koleje żelazne, kopalnie, huty, przedsiębiorstwa zmonopolizowane przez związki fabrykantów, o ile ukrajowienie to będzie korzystne dla ogółu spożywców, oraz dla robotników, zatrudnionych w tych przedsiębiorstwach.
W dziedzinie stosunków wiejskich Polska Partia Socjalistyczna dąży:
- Do organizacji zawodowej robotników rolnych, na zasadach takich samych, na jakich oparte są organizacje robotników przemysłowych. Do organizacji małorolnych – w celu walki z wyzyskiem i uciskiem.
- Do zaprowadzenia ochrony pracy robotników zgodnie z zasadami wyłożonymi powyżej z uwzględnieniem odrębnych warunków pracy na roli.
- Do zaprowadzenia w produkcji rolnej gospodarki jak najwydajniejszej, z największą zarazem korzyścią dla włościan i całego społeczeństwa:
- przez zaopatrzenie bezrolnych i małorolnych w dostateczną do prowadzenia samodzielnej gospodarki ilość ziemi. Środkiem do tego jest wywłaszczenie gruntów państwowych, donacyjnych, apanażowych oraz większej własności rolnej prywatnej. Grunty te oddane będą w długoletnią dzierżawę bezrolnym i małorolnym, pod zarządem władz krajowych. Grunta państwowe, donacyjne, apanażowe wywłaszczane będą bez odszkodowania. Odszkodowanie obszarników bez względu na rozmiary wywłaszczonego gruntu nie powinno przewyższać sumy, zapewniającej im utrzymanie dożywotnie wraz z rodziną.
- przez ukrajowienie lasów z dogodnymi dla włościan warunkami otrzymywania budulca, drzewa na opał i ściółki.
- przez dostarczenie rolnikom taniego kredytu dla zagospodarowania się, ulepszania gruntów kosztem kraju, popieranie spółek włościańskich i kooperatyw, zniesień szachownicy, zakładanie gospodarstw wzorcowych, stacji doświadczalnych, szkół rolniczych i w ogóle szerzenie wiedzy rolniczej, usunięcie zgodnie z naszym programem ciężarów militaryzmu i dzisiejszego sytemu podatkowego.
W sposób konsekwentny stoję na stanowisku doprowadzenia zmian rozpoczętych rewolucją solidarnościową do końca – poprzez zmianę systemu wyłaniania przedstawicieli do organów ustawodawczych – poprzez zmianę ordynacji wyborczej i oparcie jej na jednomandatowych okręgach wyborczych. Praktyka pokazuje, że tylko tak można przejść na następny etap rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Kto tego nie może wyrozumować lub nie widzi jest (tu proszę sobie wpisać odpowiednie dla siebie słowo) ……………… !.
Wracając znowu do historii proponuje refleksję najniżej zamieszczonym historycznym tekstem:
Demokratyczny charakter wyborów parlamentarnych na podstawie opracowania A.Wroński „Objaśnienia programu PPS” wyd. Kraków 1908 r.
z „Żądań programowych Polskiej Partii Socjalistycznej:
- Powszechne, równe, bezpośrednie i tajne głosowanie dla wszystkich obywateli bez różnicy płci, po ukończeniu 20 lat życia. Przedstawicielstwo proporcjonalne.
Program mówi, że głosowanie powinno być bezpośrednie. Oznacza to, że wyborcy z całego okręgu wyborczego powinni głosować od razu na posła, a nie podzieleni na małe grupki, z których każda wybiera jednego wyborcę, a ci dopiero schodzą się i wybierają z siebie posła (jak to się dzieje przy wyborach do Dumy). Bezpośredniość wyborów ma dla ludu bardzo wielkie znaczenie: po pierwsze, przy podziale ludności na prawyborców i właściwych wyborców, tych ostatnich jest mała garstka (zwykle kilkudziesięciu) łatwo ich zatem nastraszyć lub przekupić, po wtóre zaś, i to jest najważniejsze, przy wyborach bezpośrednich każda partia doradza wyborcom, by głosowali na jednego jakiegoś człowieka, który jest znany i o którym wiedzą, jaki program on wyznaje. Wybory wtedy mają od razu charakter zasadniczy, każdy wyborca wie, o co idzie, zaś przy wyborach pośrednich partie muszą znajdywać kilkudziesięciu kandydatów w każdym okręgu wyborczym, ludzi mało znanych, których osobami nie są w takim stopniu złączone hasła partyjne.
Tu musimy zwrócić uwagę, że u nas niektóre partie żądają dla Królestwa sejmu, ale chcą żeby ten sejm wybierał z pośród siebie delegację, która by udawała się do Dumy wszechrosyjskiej. Ta delegacja byłaby zatem wybierana przez wybory pośrednie. To byłoby dla ludu pracującego wysoce niekorzystne. Gdy bowiem w sejmie polskim była większość przeciwna ludowi, np. narodowo- demokratyczna, to ona wybrałaby do delegacji samych narodowych demokratów i lud nie miałby tam wcale przedstawicieli. Otóż my nie chcemy żadnej Dumy, żądamy naszego parlamentu, z prawami równymi Dumie, ale jeśli byśmy mieli posłać posłów do Petersburga, to powinniby oni być wybierani nie przez sejm polski, ale przez całą ludność w powszechnym, równym ,bezpośrednim i tajnym głosowaniu.
„Przedstawicielstwo powinno być proporcjonalne. Idzie o to, że wybory mogą być dokonywane dwojakim sposobem: albo cały kraj jest podzielony na tyle okręgów wyborczych, ilu jest posłów, albo okręgi są bardzo duże i każdy z nich wysyła kilku posłów.
Odbywa się to tak, że wyborca pisze na kartce wyborczej tyle nazwisk ilu posłów wybiera okręg. Potem wszyscy ci, którzy dostaną większość, uznani są za wybranych. Otóż ten sposób ma swoją złą stronę. Niech na przykład w okręgu będzie 100 000 wyborców, okręg wysyła trzech posłów i są w nim dwie partie; przy głosowaniu na kandydatów pada 60 tyś głosów narodowo demokratycznych i 40 tysięcy socjalistycznych. Wtedy wszyscy trzej endecy dostaną po 60 tyś głosów i zostaną wybrani, a socjaliści, choć z nimi stoi aż 40 tyś głosujących, nie wejdą do parlamentu.
Żeby temu zapobiec zaprowadza się głosowanie proporcjonalne, które polega na tym, że w naszym przykładzie każdy wyborca ma prawo napisać na kartce tylko 2 nazwiska (zawsze o jedno mniej od liczby posłów, którzy mają być wybrani). Co z tego wyniknie? Oto dwóch endeków dostanie po 60 tysięcy, dwóch pepeesowców po 40 tyś; wybrani będą wtedy dwaj endecy i jeden pepeesowiec, ten który dostał choć kilka głosów więcej od drugiego (co zwykle następuje), albo którego los wyznaczy. W ten sposób mniejszość ma swoje przedstawicielstwo i jest ono proporcjonalne, ustosunkowane od przekonań ludności.
Są i różne inne sposoby zapewnienia przedstawicielstwa proporcjonalnego, ale je pominiemy. Najprostszy jednak sposób przystosowania przedstawicielstwa do zdania ludności jest: jeden poseł na jeden okręg.”
